Τις τελευταίες ημέρες, ένα επίμονο άρωμα πλανιέται, θαρρείς σαν σύννεφο, πάνω από τον Αραβικό κόσμο. Είναι η μυρωδιά του γιασεμιού. Αυτό το «επαναστατικό» άρωμα, απειλεί να εξαπλωθεί και να μαγέψει εκατομμύρια καταπιεσμένους Άραβες, οδηγώντας τους στην εξέγερση. Οι ηγέτες τους, τρέχουν έντρομοι να το «διαλύσουν» εν τη γεννέσει του. «Η Τυνησία τώρα, ζει αγκαλιά με τον φόβο», έσπευσε να αφορίσει ο πολύς Μουαμάρ Καντάφι.
Όλα ξεκίνησαν στις 17 Δεκεμβρίου. Εκείνη τη μέρα, ο Τυνήσιος Μοχάμεντ Μπουαζιζί, πτυχιούχος Πανεπιστημίου, αυτοπυρπολήθηκε. Βγάζοντας το ψωμί του πουλώντας φρούτα στους δρόμους, δεν άντεξε την κυβερνητική κατάσχεση του καροτσιού και της πραμάτειας του. Ο 26χρονος νέος πάλεψε επί τρεις εβδομάδες στο νοσοκομείο, αλλά τελικά δεν τα κατάφερε. Η κοινωνική κατακραυγή (εικ. 1) για το τραγικό του τέλος, απετέλεσε τη θρυαλλίδα για τα όσα ακολούθησαν, τη σπίθα που προκάλεσε την πυρκαγιά.
Τις δύο τελευταίες εβδομάδες, σύσσωμες οι παγκόσμιες κοινωνίες παρακολουθούν την εξέλιξη αυτού του θαύματος που συντελέστηκε στην Τυνησία –της «επανάστασης του γιασεμιού». Εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες της χώρας (εικ. 2), απελπισμένοι από την ανεργία, την πείνα και τη διαφθορά του δεσποτικού καθεστώτος, βγήκαν στους δρόμους φωνάζοντας «εμείς δεν φοβόμαστε κανέναν, φοβόμαστε μόνο τον Αλλάχ!». Το καθεστώς απάντησε με το μοναδικό τρόπο που γνωρίζει –βία και καταστολή (εικ. 3). Δεκάδες νεκροί, εκατοντάδες τραυματίες, αμέτρητοι συλληφθέντες. Όμως αυτήν τη φορά, το ποτάμι της οργής δεν είχε σταματημό (εικ. 4). Έγινε χείμαρρος, πλημμύρισε και έπνιξε όσους προσπάθησαν να πάνε κόντρα στο ρεύμα του.
Το βράδυ της 14ης Ιανουαρίου, μετά από πολλές προσπάθειες κατευνασμού του πλήθους, έγινε, το πριν λίγο καιρό απροσδόκητο. Ο επί 23 ολόκληρα χρόνια δικτάτορας Ζίνε ελ Αμπιντίν Μπεν Αλί, διάλεξε την οδό της φυγής (εικ. 5). Επιβιβάστηκε σε ένα αεροπλάνο κι εγκατέλειψε την χώρα. Η πτώση του αυταρχικού καθεστώτος έγινε πραγματικότητα, μέσα σε λίγες μοναχά ημέρες. Η «επανάσταση του γιασεμιού» απεδείχθη νικηφόρα.
Για την Τυνησία όμως, αυτήν ήταν μόνο η αρχή. Διότι, για μία χώρα η οποία στα 55 χρόνια της ανεξαρτησίας της από τη Γαλλία έχει γνωρίσει δύο μόνον ηγέτες, η πτώση της δικτατορίας την οδηγεί αναμφίβολα σε αχαρτογράφητα ύδατα. Η δημιουργία της κυβέρνησης συνεργασίας (εικ. 6) που διαδέχθηκε τον Μπεν Αλί, δεν κατεύνασε απολύτως τα πνεύματα, καθώς, ξέχωρα από τα μύρια προβλήματα που καλείται να αντιμετωπίσει, στους κόλπους της βρίσκονται και αρκετοί πρώην συνεργάτες του δικτάτορα. Ο Αλί-Μπαμπά έφυγε –τι θα γίνει όμως με τους 40 κλέφτες που έχουν μείνει πίσω;
Οι καταιγιστικές αυτές εξελίξεις στη μικρή Τυνησία –μία Αραβική χώρα 10 εκ. πολιτών-, οφείλουν όμως να εξεταστούν και υπό ένα ευρύτερο πρίσμα, με κύριο γνώμονα τον αντίκτυπο που θα έχουν στον υπόλοιπο Αραβικό κόσμο. Είναι δυνατόν η πυρκαγιά που άναψε στην Τυνησία να επεκταθεί και να αποτελέσει την αρχή του τέλους και για τα υπόλοιπα απολυταρχικά καθεστώτα της Β. Αφρικής και της Μέσης Ανατολής; Άλλωστε, το να καταφέρνει ένα καθαρά λαϊκό κίνημα να ανατρέψει έναν Άραβα δικτάτορα, δεν είναι δα και μία συχνά επαναλαμβανόμενη ιστορία…
Αυτήν την στιγμή, στην Αραβική Λίγκα των 22 χωρών και των 350 εκ. κατοίκων, μόλις 3 (!!) κράτη είναι δυνατόν να χαρακτηριστούν δημοκρατίες, κι αυτές σε καμία περίπτωση υγιείς –ο Λίβανος, το Ιράκ και η Παλαιστίνη. Στο Ιράκ οι επιθέσεις αυτοκτονίας αποτελούν καθημερινό φαινόμενο, η Παλαιστίνη δεν είναι καν διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος και στο Λίβανο οι κυβερνήσεις διαδέχονται η μία την άλλη σε διαστήματα μηνών. Όλες οι υπόλοιπες περιπτώσεις αποτελούν διάφορες μορφές απολυταρχικών και δικτατορικών καθεστώτων –από τη Λιβύη του Καντάφι και το Κατάρ των εμίρηδων, μέχρι την Αίγυπτο του Μουμπάρακ και την Αλγερία του Μπουτεφλίκα. Ακόμα και περιπτώσεις κρατών που απολαμβάνουν πρωτοφανή ανάπτυξη και πλούτο, δεν παρέχουν στους πολίτες τους, το στοιχειώδες δικαίωμα να αποφασίζουν ποιος θα τους κυβερνήσει.
Η αντίδραση αυτών των ηγετών στις εξελίξεις στην Τυνησία, υπήρξε προβλέψιμα φοβική. Στο σημερινό κόσμο των νέων τεχνολογιών και των κοινωνικών δικτύων, η πυρκαγιά μπορεί να εξαπλωθεί πιο εύκολα και πιο γρήγορα απ’ότι πολλοί από αυτούς φαντάζονται. Άλλωστε, ο ρόλος που έπαιξαν ιστοσελίδες όπως το Facebook και το YouΤube στα γεγονότα της Τυνησίας, ήταν τουλάχιστον καταλυτικός. Ήδη στη γειτονική Αλγερία, υπήρξαν μαζικές διαδηλώσεις αγανακτισμένων πολιτών. Πολλοί αναλυτές σπεύδουν να προβλέψουν ότι το επόμενο «θύμα του γιασεμιού» θα είναι το Μαρόκο, όπου κυβερνά για περισσότερο από δέκα χρόνια ο Μοχάμεντ ο 6ος. Αναμφίβολα όμως η σύμμαχος της Δύσης, η κατά κάποιον τρόπο ηγέτιδα δύναμη της περιοχής Αίγυπτος, αποτελεί το μεγάλο στοίχημα. Ο επί 30ετία «ηγεμόνας» Χόσνι Μουμπάρακ, παρά το πλέον του 90% ποσοστό που έλαβε στις τελευταίες «εκλογές», έχει ήδη αρχίσει να τρέμει μοναχά με την προοπτική αντίστοιχων εξελίξεων.
Φευ –τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, όσο μπορεί να δείχνουν στην επιφάνεια. Σε πολλές από αυτές τις χώρες, τα απολυταρχικά καθεστώτα, ακόμα κι αν δεν είναι δημοφιλή, έχουν πολύ ισχυρές ρίζες, οι οποίες αποτελούν και τον λόγο που διατηρούνται στην εξουσία όλα αυτά τα χρόνια. Στην Αίγυπτο του Μουμπάρακ, το καθεστώς φροντίζει και διατηρεί μία σχετική ελευθερία στον Τύπο, ενώ και η αστυνομία αποτελεί ένα ιδιαίτερα έμπειρο σώμα, που δύσκολα θα υποπέσει στα μοιραία λάθη της Τυνήσιας. Σε άλλες περιπτώσεις, όπως αυτή της Συρίας, η διαρκής αίσθηση απειλής πολέμου –με το Ισραήλ εν προκειμένω- κάνει τους πολίτες πιο ανεκτικούς. Επιπλέον, το γεγονός ότι οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης σε όλα αυτά τα κράτη έχουν αποδυναμωθεί υπερβολικά από τις διώξεις που έχουν υποστεί, αποτελεί έναν ακόμα παράγοντα ισχυροποίησης των καθεστώτων.
Όλα αυτά σε καμία περίπτωση δε σημαίνουν ότι μία εξάπλωση των εξελίξεων στις γειτονικές –κατ’αρχάς- της Τυνησίας χώρες, αποκλείεται. Ούτε φυσικά ότι τα Αραβικά κράτη έχουν κάποιου είδους κατάρα, ή ότι οι πολίτες τους διαθέτουν αποδυναμωμένο το ένστικτο της δημοκρατίας. Απλά, για να λάβουν χώρα τέτοιες ριζικές ανατροπές, σε κάθε κράτος απαιτείται ένα διαφορετικό μείγμα από συνθήκες και παράγοντες, το οποίο σίγουρα δεν διαμορφώνεται από τη μία μέρα στην άλλη. Σε κάθε περίπτωση, η Τυνησία, ανεξάρτητα από την τροπή που θα πάρουν στη συνέχεια οι εξελίξεις, δύναται να αποτελέσει ένα φάρο-οδηγό για τους λαούς του Αραβικού κόσμου. Ας μην λησμονούμε όμως –το γιασεμί (εικ. 7), όπως και οι κάθε μορφής "επαναστάσεις", ανθίζει μοναχά υπό τις κατάλληλες συνθήκες και με μπόλικη "φροντίδα"…
No comments:
Post a Comment