Τα 90ς υπήρξαν ομολογουμένως η «χρυσή δεκαετία» για τη δημοκρατία παγκοσμίως. Σε κάθε γωνιά του πλανήτη, απολυταρχικά καθεστώτα κατέρρεαν και στη θέση τους άνθιζαν φιλελεύθερες δημοκρατίες, με διάφορες παραλλαγές ανά περίπτωση βέβαια. Τα παραδείγματα εκτείνονταν από την Αφρική έως την Ανατολική Ευρώπη και από τα βάθη της Ασίας έως τις χώρες της Μέσης Ανατολής. Όλα έδειχναν ότι οι παγκόσμιες κοινωνίες ήταν έτοιμες να κλειδώσουν, μια για πάντα, στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, τους «απολυταρχικούς σκελετούς» του παρελθόντος.
Η κατάσταση όμως δεν εξελίχθηκε ανάλογα. Έτσι, ενώ το «παγκόσμιο βαρόμετρο δημοκρατίας» της οργάνωσης Freedom House έδειχνε ότι το 2005 μόλις 9 χώρες παγκοσμίως είχαν υποστεί κάποιο πισωγύρισμα όσον αφορά το δημοκρατικό τους πολίτευμα, τέσσερα χρόνια μετά, το 2009, ο αριθμός αυτός είχε φθάσει τις 40. Την ίδια χρονιά, ο αριθμός των χωρών στις οποίες υπήρχαν δημοκρατικά καθεστώτα παγκοσμίως, έπεφτε στο θλιβερό –και χαμηλό 15ετίας- επίπεδο των μόλις 116 σε όλον τον κόσμο.
Τα στατιστικά όμως, δεν λένε όλη την αλήθεια για την παγκόσμια οπισθοχώρηση της δημοκρατίας –οι ίδιες οι ιστορίες των κρατών, μιλούν από μόνες τους. Στη Ρωσία, ξεκινώντας από το 2000, ο νέος πρόεδρος της χώρας Βλάντιμιρ Πούτιν, εκμεταλλευόμενος τη διάχυτη οργή του λαού για την κατάρρευση της οικονομίας, «πέρασε» μεταρρυθμίσεις οι οποίες εκμηδένισαν την όποια ελπίδα για ένα αληθινά δημοκρατικό καθεστώς. Διόρισε τοπικές ηγεσίες με το «έτσι θέλω», απέκτησε με διάφορους τρόπους τον πλήρη έλεγχο των ΜΜΕ και εκμηδένισε την επιρροή όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης με μη θεμιτά μέσα, μετατρέποντας εαυτόν σε «απόλυτο κυρίαρχο».
Στις Φιλιππίνες, η πρόεδρος Γκλόρια Αρόγιο, χρησιμοποίησε το 2006 μία κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, για να εγκαθιδρύσει ουσιαστικά μία στρατιωτική δικτατορία, με την προεδρία της να συνδέεται με μία δραματική αύξηση διώξεων και θανάτων ακτιβιστών του ευρύτερου αντιπολιτευόμενου χώρου. Στο Ιράκ, οι αρχικοί ηγέτες της μετά-Σαντάμ εποχής, χρησιμοποίησαν πλειάδα αθέμιτων μέσων έναντι των αντιπάλων τους για να σκαρφαλώσουν στην εξουσία. Στην Αφρική δε, τα παραδείγματα ηγετών-σωτήρων που παίρνοντας την εξουσία έδειχναν το πραγματικό τους πρόσωπο, είναι αναρίθμητα. Άξιος εκπρόσωπος, στην Κένυα, ο πολύς πρόεδρος Κιμπάκι, ο οποίος ανέβηκε στην εξουσία υποσχόμενος δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, για να την κατακτήσει και να διαιρέσει φυλετικά –και όχι μόνο- τους πολίτες της ταλαίπωρης χώρας του.
Ίσως όμως το πλέον τρανταχτό παράδειγμα χώρας, στην οποία τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σημαντικά «βήματα προς τα πίσω» όσον αφορά το δημοκρατικό της πολίτευμα, είναι αυτό της Ταϋλάνδης. Η χώρα αυτή της νοτιοανατολικής Ασίας, αποτέλεσε την περασμένη δεκαετία έναν από τους περιώνυμους «ασιατικούς τίγρεις» της ανάπτυξης, χαρακτηριζόμενη και ως «η πιο ελπιδοφόρα νέα δημοκρατία στον κόσμο». Το σύνταγμα το οποίο είχε ψηφιστεί ήταν αναμφίβολα ένα από τα πιο προοδευτικά και ρηξικέλευθα σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Η Ταϋλάνδη, είχε μπει για τα καλά στις «ράγες της ευημερίας».
Κάπου εκεί όμως, στις αρχές της χιλιετίας, ήρθε η μεγάλη ασιατική οικονομική κρίση, η οποία προκάλεσε τριγμούς στο οικοδόμημα της χώρας. Εκμεταλλευόμενος το κλίμα οργής και την εν γένει αστάθεια που επικράτησε, ο Ταξίν Σιναβάτρα –ένας δισεκατομμυριούχους μεγιστάνας των ΜΜΕ-, επικράτησε στις εκλογές με την υπόσχεση να εξυγιάνει την οικονομία και να προωθήσει κοινωνικές μεταρρυθμίσεις υπέρ των φτωχών.
Ο Σιναβάτρα ήταν ένα ακόμα χαρακτηριστικό παράδειγμα λαϊκιστή πολιτικάντη. Όταν ανήλθε στην εξουσία, και αφού εφάρμοσε κάποιες από τις λαϊκίστικες πολιτικές του για να κατευνάσει τα πλήθη, ενορχήστρωσε μία πρωτοφανή λεηλασία του συνόλου των «νεαρών» δημοκρατικών θεσμών της χώρας, δρώντας σε όλα τα φάσματα της πολιτικής ως ένας στυγνός, αλλά και διαβολεμένα ευφυής, δικτάτορας. Η πιο ενδεικτική περίπτωση των πεπραγμένων του, ήταν ο περίφημος «πόλεμος» κατά των ναρκωτικών. Στην διάρκεια αυτού του «πολέμου», σκοτώθηκαν μυστηριωδώς, περισσότεροι από 2.500 πολίτες, η τραγική πλειοψηφία των οποίων ανήκαν στον αντιπολιτευόμενο χώρο.
Αν ο παρατηρητής θελήσει να ψηλαφήσει τα αίτια αυτής της παγκόσμιας οπισθοχώρησης της δημοκρατίας, οφείλει να ξεκινήσει από τον τρόπο με τον οποίο εμπεδώθηκε η δημοκρατία στις συγκεκριμένες χώρες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι τοπικοί άρχοντες, έβλεπαν την δημοκρατία απλά ως μία ακολουθία εκλογικών διαδικασιών, τις οποίες εφόσον κέρδιζαν, μετά θεωρούσαν εαυτούς νομιμοποιημένους να χρησιμοποιούν οποιονδήποτε τρόπο και μέσο για να κρατήσουν και να διευρύνουν την εξουσία τους, μετατρέποντάς την σε απολυταρχική και απόλυτη. Μία προφανώς, αρκετά «στενή» και υπέρ των ημών συμφερόντων, ερμηνεία της…
Παράλληλα, μετά το 2001 κυρίως, τα ανεπτυγμένα δυτικά κράτη άρχισαν να στρέφουν αλλού την προσοχή τους και μάλιστα πολλές φορές συνέβη κάτι ακόμα χειρότερο. Σε περιπτώσεις όπως αυτές του Πακιστάν και της Μαλαισίας, η Δύση ουσιαστικά υποστήριξε την ύπαρξη απολυταρχικών καθεστώτων, εξαιτίας του γεγονότος ότι την βοηθούσαν στον περιώνυμο «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας».
Επιπρόσθετα, σημαντικό ρόλο σε αυτό το παγκόσμιο πισωγύρισμα, έπαιξε και η παγκόσμια οικονομική κρίση, η οποία προκάλεσε ανεπανόρθωτη ζημιά στο προφίλ της δημοκρατίας παγκοσμίως. Έχοντας στις περισσότερες των περιπτώσεων, συνδέσει λανθασμένα την δημοκρατία με την οικονομική ανάπτυξη, οι πολίτες αυτών των χωρών, όταν άρχισε να ξεσπά η κρίση, έριξαν το φταίξιμο στο δημοκρατικό πολίτευμα και σε όσους ανά περίπτωση το εγκαθίδρυσαν.
Ίσως όμως το χειρότερο γεγονός όλων, είναι η κομβική μεταβολή στη διάθεση των πολιτών αυτών των χωρών απέναντι στη δημοκρατία. Κυριότερα δε όλων, των πολιτών της μεσαίας αστικής τάξης, η οποία απετέλεσε και την κινητήριο δύναμη για την επαναφορά της δημοκρατίας. Τώρα, οι ίδιοι πολίτες που έδωσαν και την ψυχή τους για να «ρίξουν» τους δικτάτορες, συνειδητοποιούν πόσο δύσκολο είναι να στερεωθεί και να αναπτυχθεί μία υγιής δημοκρατία. Μάλιστα, πολλές φορές, με πρόσχημα την πάλη τους για τη δημοκρατία, χρησιμοποιούν και μέσα τα οποία αποτελούσαν ίδιον των «τεράτων» που οι ίδιοι αποκαθήλωσαν!! «Έπρεπε να σώσουμε τη δημοκρατία, ακόμα κι αν αυτό σήμαινε να αγνοήσουμε τις εκλογές», επιχειρηματολογούσαν οι διπλωμάτες που είχε στο πλευρό του ο Σιναβάτρα. Αλήθεια, τι όμορφη και δημοκρατική δικαιολογία…
Ένα φιλελεύθερο δημοκρατικό πολίτευμα, για να εμπεδωθεί και να αποκτήσει στέρεες ρίζες σε μία κοινωνία, απαιτεί ισχυρούς θεσμούς στηριζόμενους από σύσσωμο το πολιτικό σύστημα, έχει ανάγκη από μία ισχυρή αντιπολίτευση απέναντι στην κυβερνώσα παράταξη και πάνω από όλα, προϋποθέτει την αποδοχή και την διενέργεια συμβιβασμών από όλους. Και όσοι έχουν ζήσει υπό την βαριά σκιά απολυταρχικών καθεστώτων, μπορούν να βεβαιώσουν ότι τα προαναφερθέντα, αποτελούν ήσσονος μεγέθους θυσίες έναντι των καρπών μίας αληθινά ελεύθερης κοινωνίας…
No comments:
Post a Comment