Όταν πριν από περίπου οχτώ χρόνια ο Jim O’Neill –ένας από τους πλέον επιφανής οικονομολόγους της Goldman Sachs- χρησιμοποιούσε για πρώτη φορά τον όρο BRICs, για να περιγράψει την ομάδα των αναπτυσσόμενων εκείνων χωρών που θα διεκδικούσαν άμεσα έναν πολύ σημαντικότερο ρόλο στην διεθνή πολιτική σκακιέρα, ελάχιστοι θα μπορούσαν να φανταστούν ότι η πρόβλεψή του θα γινόταν πραγματικότητα τόσο σύντομα και με τέτοια δυναμική. Οι χώρες αυτές ήταν η Βραζιλία, η Ρωσία, η Ινδία και η Κίνα –κατά σειρά «εμφάνισης» στον ομολογουμένως ευφυέστατο όρο (Brazil, Russia, India, China = BRIC). Είναι αναμφισβήτητο πλέον ότι τα «τούβλα» -στην αγγλική brick (ηχητικά «bric») = τούβλο- έχουν διαννύσει μεγάλη απόσταση από τότε και εφορμούν προς το μέλλον με περρισή αισιοδοξία και αρκετό θράσσος.
Παρατηρώντας κανείς την παγκόσμια ιστορία των τελευταίων πεντακοσίων χρόνων, είναι γεγονός ότι έχουν λάβει χώρα τρεις τεκτονικές μεταβιβάσεις ισχύος. Η πρώτη ήταν η άνοδος του δυτικού κόσμου, η οποία εκκίνησε τον 15ο αιώνα και ολοκληρώθηκε τον 18ο. Η δεύτερη ήταν η άνοδος των ΗΠΑ κατά τον 19ο αιώνα και η μετατροπή τους σε νέα Ρώμη –ιδιαίτερα μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης. Ζώντας στα τέλη του 20ου και στις αρχές του 21ου αιώνα, είμαστε μάλλον τυχεροί που βιώνουμε την τρίτη μεγάλη μεταβίβαση ισχύος, αυτήν που πολλοί διεθνείς αναλυτές έχουν βαπτίσει ως την άνοδο των υπολοίπων –με άλλα λόγια, τα «τούβλα» αντεπιτίθενται.
Παρά την ισχυρότατη κρίση που έπληξε την παγκόσμια οικονομία τα τελευταία δύο χρόνια, είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι ο ρυθμός της παγκόσμιας ανάπτυξης των τελευταίων δεκαετιών είναι αυτός που έχει δημιουργήσει μία καινή πραγματικότητα, καθώς ουδέποτε στην ιστορία δεν υπήρξε παρόμοια περίοδος. Το 2006 και το 2007, 124 χώρες παγκοσμίως αναπτύχθηκαν με ετήσιο ρυθμό τουλάχιστον 4%. Κι η ανάπτυξη αυτή δεν υπήρξε προνόμιο ελαχίστων –όπως οι καλλένδες θέλουν να παρουσιάζουν. Το ποσοστό των ανθρώπων που ζουν με ένα δολλάριο την μέρα ή λιγότερο, από 40% που ήταν το 1981 έπεσε στο 18% το 2004 και εκτιμάται ότι θα έχει φτάσει στο 12% μέχρι το 2015!! Και όλα αυτά δεν γίνονται μόνο στην Δύση –ούτε καν κυρίως σε αυτήν. Πλέον, το ψηλότερο κτίριο στον κόσμο βρίσκεται στο Ντουμπάι, ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο είναι Μεξικάνος, η μεγαλύτερη κινηματογραφική βιομηχανία βρίσκεται στην Ινδία –ακόμα και το νούμερο ένα καζίνο δεν είναι πλέον στο Λας Βέγκας, αλλά στο Μακάο. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι πια μία θεωρητική και αφηρημένη έννοια, είναι πραγματικότητα και καθημερινότητα, στην οποία όλοι ανεξαιρέτως καλούνται να προσαρμοσθούν.
Σε αυτόν τον υπό διαμόρφωση θαυμαστό νέο κόσμο, οι περιπτώσεις δύο χωρών ξεχωρίζουν. Η πρώτη από αυτές είναι η Κίνα. Με πληθυσμό πάνω από 1,3 δις., ο πάλε ποτέ κοιμόμενος γίγαντας έχει καιρό τώρα ξυπνήσει κι όλοι πλέον ακούν με δέος τον βρυχηθμό του. Περιγραφόμενη από πολλούς αναλυτές ως η πιο επιτυχημένη ιστορία ανάπτυξης στην παγκόσμια ιστορία, η Κίνα έχει καταφέρει να έχει ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης άνω του 9% για πάνω από 30 χρόνια(!!), κατά τα οποία το κατα κεφαλήν εισόδημα των πολιτών της έχει εφταπλασιαστεί και 400εκ. άνθρωποι έχουν βγει από το όριο της φτώχιας!! Όλα αυτά χρησιμοποιώντας ένα παγκοσμίως μοναδικό μείγμα κρατικίστικου καπιταλισμού, το οποίο εφαρμόζεται από ένα καθεστώς που σίγουρα δεν μπορεί να χαρακτηριστεί κι ως το δημοκρατικότερο του κόσμου. Κι ενώ στα πολιτειάκα έχει πολύ δρόμο μπροστά της, η Κίνα προβλέπεται ότι μέχρι το τέλος της δεκαετίας που διαννύουμε θα έχει ρίξει την Ιαπωνία από το νο.2 στην κατάταξη των μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου, στην πορεία της προς την κατάληψη της κορυφής μέσα στην επόμενη εικοσαετία.
Η δεύτερη περίπτωση που ξεχωρίζει είναι αυτή της Ινδίας –της μεγαλύτερης δημοκρατίας στον κόσμο. Με το απαράμιλλο επιστημονικό δυναμικό της να αποτελεί την κινητήριο δύναμη, η οικονομία της χώρας κάλπασε την τελευταία δεκαετία και δημιούργησε τέτοιες βάσεις ώστε να κατορθώσει ακόμα και στην χρονιά της κρίσης να κρατήσει ρυθμό ανάπτυξης στο 6%. Η περαιτέρω απεξάρτηση της οικονομίας της από τα δυτικά «δεσμά», αποτελεί το βέβαιο βήμα για μία αντίστοιχα αξιοθαύμαστη συνέχεια. Τα εναπομείναντα δύο «τούβλα» ακολουθούν –με τις ξεχωριστές τους ιδιαιτερότητες- και με την Βραζιλία να διακρίνεται τα τελευταία χρόνια για τα εντυπωσιακά άλματα προόδου που πραγματοποιεί. Κατά πόδας επέρχονται και πλήστα άλλα παραδείγματα χωρών που έχουν πάρει τον δρόμο της μεγάλης ανάπτυξης. Χώρες όπως η Ινδονησία, το Μεξικό και η Νιγηρία –μεταξύ άλλων-, αποτελούν το επόμενο μεγάλο στοίχημα-κεφάλαιο στην ιστορία της άνοδου των υπολοίπων.
Αυτές οι κοσμοιστορικές μετατοπίσεις στο παγκόσμιο εκρεμμές ισχύος δεν λαμβάνουν χώρα εν μία νυκτί. Επιπρόσθετα δε, σημαντική επιρροή στην έκβασή τους και στην τελική μορφή της νέας ισορροπίας, παίζει η αντίδραση του «παλιού» κόσμου σε αυτήν την μετατόπιση. Και στην συγκεκριμένη περίπτωση, το «παλιό», η καθεστικύα τάξη, δεν είναι άλλη από τις ΗΠΑ. Η πολιτική των τελευταίων κατά την περίοδο αυτής της ανόδου των υπολοίπων –κυρίως κατά την οκταετία Bush- υπήρξε κατά τεκμήριο υπεροπτική και ταυτόχρονα φοβική. Μόνο ως τέτοια μπορεί να χαρακτηριστεί η αντίδραση μίας υπερδύναμης, η οποία χρησιμοποιώντας την πολεμική της υπεροπλία, συμπεριφέρεται σαν τον άνθρωπο στο περίφημο ρητό του Mark Twain: «Σε αυτόν που κατέχει ένα σφυρί, κάθε πρόβλημα μοιάζει με καρφί».
Οι ΗΠΑ οφείλουν σε κάθε περίπτωση να απαλλαγούν από τα συγκεκριμένα σύνδρομα, και να υποδεχθούν με θετικό πνεύμα την καινή πραγματικότητα και τις προκλήσεις που αυτή κομίζει μαζί της. Ο Barack Obama μοιάζει να ενστερνίζεται την λογική παλαιότερων προέδρων όπως ο Roosevelt, οι οποίοι –κατά την ουιλσονική παράδοση- πίστευαν στην διεθνή συνεργασία ως συνειδητή πολιτική επιλογή, καθώς και στο ότι η πραγματική δύναμη ενός κράτους στην διεθνή αρένα έρχεται όχι μέσω της αλόγιστης επίδειξης δύναμης, αλλά μέσα και από την πνευματική υπεροχή και γενναιοδωρία.
Ίσως αποτελεί ειρωνία μεγίστου βαθμού το γεγονός ότι αυτή η επερχόμενη αποκαθήλωση των ΗΠΑ από την θέση της μοναδικής υπερδύναμης, βασίζεται αναντίρρητα σε ιδέες που αποτελούν τα θεμέλια του αμερικάνικου παραδείγματος –πολιτική ελευθερία, ανοιχτές αγορές, διεθνές εμπόριο. Σίγουρα όμως, δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο ατράνταχτο επιχείρημα από αυτό, για να εγκαταλείψουν οι ΗΠΑ τα φοβικά τους σύνδρομα. Ο κόσμος αλλάζει, ακολουθώντας την δική τους κατεύθυνση!! Από την υιοθέτηση μίας τέτοιας ανοιχτής πολιτικής συμπεριφοράς των ΗΠΑ απέναντι στις ανερχόμενες δυνάμεις, έχουν να επωφεληθούν όλοι. Κάπως έτσι μόνο θα μπορέσει ο νέος αυτός κόσμος που έρχεται, να είναι και πραγματικά θαυμαστός...
No comments:
Post a Comment